Słownictwo tiuremno-łagrowe dotyczące denuncjacji (w kontekście rozważań o faktograficznej wartości historyzmów okresu sowieckiego)
VIEW FULL TEXT

Słowa kluczowe

słownictwo
polszczyzna więzienno-łagrowa
faktografia
donosicielstwo

Jak cytować

Pacuła, J. G. (2020). Słownictwo tiuremno-łagrowe dotyczące denuncjacji (w kontekście rozważań o faktograficznej wartości historyzmów okresu sowieckiego). Półrocznik Językoznawczy Tertium, 5(1). https://doi.org/10.7592/Tertium2020.5.1.Pacula

Abstrakt

W artykule odniesiono się do zagadnienia polszczyzny tiuremno-łagrowej. Autor skupił się na prezentacji słownictwa należącego do kategorii tematycznej „denuncjacja”. Materiał wyekscerpowano z polskojęzycznych relacji i wspomnień Polaków przebywających w więzieniach i obozach sowieckich. Na jego podstawie zaprezentowano faktograficzny charakter leksyki – dosadnego dowodu zbrodniczego systemu totalitarnego, mechanizmów nim rządzących. W tekście omówiono źródła poszczególnych historyzmów (z reguły będących pożyczkami z ruszczyzny), ich sensy zilustrowano cytatami ze wspomnień więźniarskich. Wywodowi językoznawczemu towarzyszą komentarze odnoszące się do społeczno-politycznych uwarunkowań zachowań językowych w okresie stalinowskim i związanych z donosicielstwem. Autor zwrócił uwagę na fakt, że postawy więźniów są wiernym odzwierciedleniem działań i ich motywacji spotykanych w świecie pozawięziennym i pozaobozowym.
https://doi.org/10.7592/Tertium2020.5.1.Pacula
VIEW FULL TEXT

Bibliografia

Wykaz tekstów źródłowych

AR., ***. [W:] Zamorski, Kazimierz, Starzewski, Stanisław (1994) Sprawiedliwość sowiecka. Warszawa: Alfa-Wero.

Bilewicz, Marian M. (1989) Wyszedłem z mroku. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.

Burzyński, Czesław (1993) Zgodnie z naszym prawem. Autentyczne fakty historyczne i przeżycia autora w latach 1939–1957. Z Armii Krajowej do łagrów Workuty. Goleniów: nakładem autora.

Brod, Włodzimierz (1997) Fragmenty wspomnień. [W:] Giżejewska, Małgorzata (opr.), Polacy na Kołymie 1940–1943. Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN.

Dakiniewicz, Stanisław (1992) Więzień P 303. Wspomnienia łagiernika. 1944–1955. Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.

Geniusz, Łarysa (2012) Ptaki bez gniazd. Białystok: Białoruskie Towarzystwo Historyczne.

Głowala, Jerzy (1990) Purga. Wśród więźniów i zesłańców 1941–1955. Warszawa: RYTM.

Herling-Grudziński, Gustaw, Bolecki, Włodzimierz (1997) Rozmowy w Dragonei. Warszawa: Szpak.

Jaroszyński, Witold (1987) Na dziesięć lat za druty. Londyn: Oficyna Poetów i Malarzy.

Kopisto, Wacław (1990) Droga cichociemnego do łagrów Kołymy. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Wolumen.

Kumorek, Mieczysław (1990) Z Kresów do Peczorskich łagrów. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.

Malinowski, Leszek J. (opr.) (2002) 1. Wileńska Brygada AK „Juranda”. Wspomnienia. Bydgoszcz: Towarzystwo Miłośników Wilna i Ziemi Wileńskiej – Oddział w Bydgoszczy.

Mane, Olga (2000) Relacja. [W:] Owsiany, Helena (opr.) Polacy w łagrach rosyjskiej Północy (w świetle, relacji, listów i dokumentów). Warszawa: Towarzystwo Naukowe Warszawskie, Instytut Slawistyki PAN.

Olechnowicz, Franciszek (1990) 7 lat w szponach GPU. Warszawa: Centrum Informacyjno-Reklamowe CIR.

Polak, Edward (1992) Los Polaka w latach 1939–1956. Świdnica: nakładem autora.

Ryżko, Stanisław (2010) Z Panem Bogiem w łagrach. Lublin: Norbertinum.

Skarga, Barbara (1986) „Świadectwo »Innego świata«”. Kultura Niezależna, 19; 41–49.

Skarga, Barbara (2008) Po wyzwoleniu… (1944–1956). Kraków: Znak.

Sołżenicyn, Aleksander (2010a) Archipelag GUŁag. 1918–1956. Tom I. (tłum.) Jerzy Pomianowski. Poznań: Rebis.

Sołżenicyn, Aleksander (2010b) Archipelag GUŁag. 1918–1956. Tom II. (tłum.) Jerzy Pomianowski. Poznań: Rebis.

Солженицын, Александр И. [Sołżenicyn, Aleksandr I.] (2000) Архипелаг ГУЛАГ. 1918–1956. Ч. 3 и 4. Москва: Терра.

Шаламов, Варлам Т. [Szałamow, Warłam T.] (1998) Тачка. [W:] Шаламов, Варлам Т. (1998), Собрание сочинений в четырех томах. Т. 1. Москва: Художественная литература.

Urbanowicz, Jerzy (1994) Trzeci dzień purgi. Białystok: Towarzystwo Literackie im. Adama Mickiewicza – Oddział Białostocki.

Zbrucz, Jan (1953) Czy byłem szpiegiem?. Curitiba: Redakcja „Ludu”.

Bibliografia

Batko-Tokarz, Barbara (2017) „Antropocentryzm tematycznych klasyfikacji słownictwa”. Polonica, XXXVII; 149–165.

Bartnicka, Barbara (1990) „Zapożyczenia rosyjskie w wojennych wspomnieniach dzieci polskich”. Poradnik Językowy, 8; 557–563.

Baudouin de Courtenay, Jan [Бодуэн де Куртенэ, Иван Александрович] (1908) „Предисловие”. [W:] Василий Филиппович Трахтенберг, Блатная музыка. Санкт-Петербург: Тип. А. Г. Розена; V–XIX.

Джекобсон, Майкл, Джекобсон Лидия [Dżekobson Majkl, Dżekobson, Lidija] (1998) Песенный фольклор ГУЛАГа как исторический источник (1917–1939). Москва: Современный гуманитарный университет.

Grabias, Stanisław (1994) Język w zachowaniach społecznych. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.

Graczykowska, Tamara (2014) „Podgburek, łazik, sektant… – leksykalne odzwierciedlenie wrogów państwa radzieckiego (na materiale z gazety »Trybuna Radziecka« z lat 1927–1938)”. Acta Neophilologica, XVI; 15–25.

Graczykowska, Tamara (2012) „Porewolucyjna rzeczywistość radziecka odzwierciedlona w nazwach zawodów (na materiale „Trybuny Radzieckiej” z lat 1927–1938. Litery A-K)”, Slavia Orientalis, 61, (4); 511–531.

Graczykowska, Tamara (2007) Rusycyzmy i sowietyzmy w tekstach Tomasza Dąbala (przedstawiciela polskich komunistów przebywających w okresie międzywojennym w ZSRR). [W:] Elżbieta Laskowska, Małgorzata

Jaracz (red.), Język, historia, polityka. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego; 39–49.

Graczykowska, Tamara (2013) „Rusycyzmy leksykalne w kowieńskim tygodniku „Chata Rodzinna” (1922–1940)”. Poradnik Językowy, 3; 53–63.

Heller, Michaił [Геллер, Михаил] ([1994] 1998) Maszyna i śrubki. Jak hartował się człowiek sowiecki. [Машина и винтики. История формирования советского человека. Москва: МиК] (tłum.) Julia Juryś. Paryż: Instytut Literacki.

Imos, Rafał (2007) Wiara człowieka radzieckiego. Kraków: Zakład Wydawniczy NOMOS.

Kania, Stanisław (1976) Polska gwara konspiracyjno-partyzancka okresu okupacji hitlerowskiej (1939–1945). Warszawa: PWN.

Karaś, Halina (1996) Rusycyzmy słownikowe w polszczyźnie okresu zaborów (na podstawie prasy warszawskiej z lat 1795–1918). Warszawa: Dom Wydawniczy Elipsa.

Kleszczowa, Krystyna (1994) Znaczenie lat wojny w rozwoju polskiego języka ogólnego. [W:] Stanisław Gajda, Zbigniew Adamiszyn (red.), Przemiany współczesnej polszczyzny. Opole: Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Powstańców Śląskich; 25–31.

Kuraszkiewicz, Władysław (1947) Język polski w obozie koncentracyjnym. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.

Larwood, Jacob (2013) Humour of the Law Forensic Anecdotes. 1903. Reprint. London: Chatto & Windus.

Mędelska-Guz, Jolanta, Marszałek, Marek (2000a) „»Kułak« czy »gbur«? Rozterki twórców polszczyzny radzieckiej”. Przegląd Polonijny XXVI, (3); 129–132.

Mędelska-Guz, Jolanta, Marszałek, Marek (2000b) „Twórzmy słownik polskiego języka radzieckiego!”, Poradnik Językowy, 8; 39–49.

Mędelska, Jolanta (2008) Nowe, radzieckie realia odzwierciedlone w moskiewskim słowniku rosyjsko-polskim wydanym w latach 30. ubiegłego wieku. [W:] Elżbieta Laskowska, Iwona Benenowska, Małgorzata Jaracz (red.), Język, społeczeństwo, wartości. Bydgoszcz: Bydgoskie Towarzystwo Naukowe; 275–285.

Nérard, François-Xavier ([2004] 2008) 5% prawdy. Donos i donosiciele w czasach stalinowskiego terroru. [Cinq pour cent de vérité, la dénonciation dans l’URSS de Staline. Paris: Tallandier] (tłum.) Janina Szymańska-Kumaniecka. Warszawa: Świat Książki.

Obara, Jerzy (1989) Teoretyczne problemy kalkowania. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.

Ostaszewska, Danuta (1996) „Polszczyzna w radzieckich więzieniach, łagrach i na zesłaniu”. [W:] Irena Bajerowa (red.), Język polski czasu drugiej wojny światowej (1939–1945): Warszawa: Energeia; 328–336.

Pacuła, Jarosław (2007) „Faktograficzna wartość słownictwa obozowego”. Prace Filologiczne, LIII; 427–436.

Pacuła, Jarosław (2012) „Pamięć – zjawisko (nie)werbalne. Język wobec kwestii Zagłady”. [W:] Andrzej Paweł Bieś, Marzena Chrost, Beata Topij-

Stempińska (red.), Pamięć – historia – polityka. Kraków: Akademia Ignatianum, Wydawnictwo WAM; 407–417.

Pacuła, Jarosław (2014) „Społeczność łagrowa w »Innym świecie« Gustawa Herlinga-Grudzińskiego. Świadectwa słownikowe”. Świat Słowian, III; 227–252.

Pacuła, Jarosław (2018) Polszczyzna w GUŁAGu. Leksyka. Bielsko-Biała: Wydawnictwo Naukowe Akademii Techniczno-Humanistycznej.

Pihan-Kijasowa, Alicja (2005) „Leksykalne zapożyczenia rosyjskie w najstarszych pamiętnikach polskich zesłańców”. [W:] Jolanta Migdał (red.), Ad perpetuam rei memoriam Prof. Wojciechowi Rzepce. Poznań: Poznańskie Studia Polonistyczne; 315–325.

Pihan-Kijasowa, Alicja (1999) „Warstwa nowej leksyki we wspomnieniach sybiraków z lat 1939–1945”. Poznańskie Spotkania Językoznawcze, V, (2); 117–124.

Pluta, Feliks (1975) Język polski w okresie drugiej wojny światowej. Opole: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Wesołowska, Danuta (1996) Słowa z piekieł rodem. Lagerszpracha. Totalitaryzm i język. Kraków: Impuls.

Licencja Uznanie Autorstwa- Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych (CC BY-NC-ND). Autorzy zachowują prawa autorskie do swoich publikacji.

Pobrania

Brak dostęþnych danych do wyświetlenia.